Odszkodowanie za wypadek śmiertelny osoby bliskiej przysługuje na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Roku temu na łamach „Rzeczpospolitej” miałem okazję komentować wyrok sądu w sprawie o odszkodowanie dla członków rodziny osoby, która doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Niedawno Sąd Najwyższy potwierdził moje założenia.
Odszkodowanie za wypadek śmiertelny przysługuje osobom najbliższym m.in. członkom rodziny zmarłego – małżonkowi, dzieciom, rodzicom oraz rodzeństwu. Odszkodowanie za wypadek śmiertelny obejmuje wiele świadczeń, m.in. zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej, odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, odszkodowanie za wypadek przy pracy (jeśli śmierć nastąpiła w szczególnych okolicznościach), renta alimentacyjna oraz zwrot kosztów pogrzebu.
Odszkodowanie za wypadek śmiertelny przysługuje osobom, którzy utracili bliskich w minionych 20 latach. Odszkodowanie za wypadek śmiertelny objęte jest bowiem specjalnym, wydłużonym okresem przedawnienia. Więcej o tym możesz przeczytać w artykule Odszkodowanie za śmierć osoby bliskiej.
Odszkodowanie za ciężki uszczerbek – kalectwo
Odszkodowanie dla osób bliskich będzie przysługiwać nie tylko w przypadku śmiertelnego wypadku, lecz także w przypadku poważnych urazów osób najbliższych.
Około roku temu na łamach „Rzeczpospolitej” miałem okazję komentować wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 stycznia 2016 r. (sygn. VI ACa 1405/14). W sprawie zasądzono kwotę 1.200.000 złotych na rzecz ciężko poszkodowanej dziewczynki, która w wyniku porodu doznała kalectwa. Zasądzono również odszkodowanie za kalectwo dziewczynki także dla jej rodziców, w wysokości 300.000 złotych i 200.000 złotych. Więcej o sprawie możesz przeczytać w artykule Mateusza Adamskiego pt. Rekordowe zadośćuczynienia za błędy przy porodzie.
Rok temu wskazywałem, że powyższy wyrok będzie miał ogromny wpływ na dalszy kierunek rozwoju ochrony dóbr osobistych w Polsce. Nie chodziło mi o wysokość odszkodowania jaką zasądził Sąd Apelacyjny w Warszawie, lecz o to, że świadczenie przyznano także na rzecz rodziców dziewczynki. Dawniej praktyka sądów wyglądała zupełnie inaczej. Sądy przyznawały odszkodowanie na rzecz bliskich osoby poszkodowanej w przypadku wypadków śmiertelnych, natomiast odmawiały przyznawania świadczeń dla osób, których bliscy zostali ciężko poszkodowani.
Praktyka sądów
Procesy o odszkodowanie za naruszenie więzi rodzinnych członków rodziny, a więc osób pośrednio poszkodowanych, były prowadzone w ubiegłym dziesięcioleciu. Zauważyłem, że coraz częściej sądy przyznają odszkodowania na rzecz osób bliskich w przypadku poważnych urazów (kalectwa osób bliskich).
Przykładowo Sąd Okręgowy we Wrocławiu w wyroku z dnia 30 maja 2016 r. (sygn. I C 238/16) zasądził na rzecz rodziców osoby poważnie poszkodowanej w wypadku komunikacyjnym po 150.000 złotych zadośćuczynienia.
W sprawie rodzice poszkodowanej po wypadku stracili szansę na normalne życie. W uzasadnieniu sąd podkreślił, że choroba córki stała się chorobą jej bliskich, a jej kalectwo ich kalectwem. Rodzice opiekowali się chorą córką, z którą nie mieli kontaktu. Przez cały czas rodzicie poświęcali życie dla jej dobra, odwiedzając ją cztery razy w tygodniu.
Nie ulega wątpliwości, że wypadek spowodował, że rodzice utracili prawo do utrzymania szczególnej więzi emocjonalnej między członkami rodziny. Doznali krzywdy, bowiem utracili z dzieckiem relację, która istniała wcześniej, a to wywołuje u nich ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy.
Prawo do więzi rodzinnej
W orzecznictwie sądów przyjmuje się, że podlega ochronie prawo do niezakłóconego życia rodzinnego, w tym do utrzymywania osobistych kontaktów z poszczególnymi członkami rodziny, będące wyrazem więzi rodzinnej (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 27.01.2016r, I ACa 1516/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29.01.2013r , I ACa 906/12, Lex nr 1289419).
W innej sprawie o zadośćuczynienie wystąpiła matka sześciolatka oraz dziewięciolatka, których ojciec uległ ciężkim obrażeniom. Poszkodowany poruszał się na wózku, doznał obrażeń, które znacznie utrudniały kontakt. Podobnie jak w powyższej sprawie rozpatrujący sprawę Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze uznał, że doszło do naruszenia więzi rodzinnych a za naruszenie tego dobra osobistego zasądził na rzecz dzieci po 60.000 złotych zadośćuczynienia. W wyniku apelacji Sąd Apelacyjny we Wrocławiu podwyższył zadośćuczynienie do kwoty 80.000 złotych.
Odszkodowanie dla bliskich za kalectwo oraz za wypadek śmiertelny
Krzywda osób najbliższych powinna zostać wynagrodzona zarówno w przypadku doznania przez osobę bliską poważnych obrażeń, jak również w przypadku jej śmierci.
Obie sytuację będą powodować bowiem naruszenie dobra osobistego związanego więziami emocjonalnymi członków rodziny. Niewątpliwie na gruncie prawa ten sam czyn sprawcy zdarzenia może wyrządzać krzywdę różnym osobom. W takich okolicznościach odpowiedzialność zaistnieje na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.
Powyższa praktyka sądów powszechny została zaakceptowana przez Sąd Najwyższy w ostatnim wyroku z dnia 10 lutego 2017 r. , V CSK 291/16. Sąd Najwyższy podkreślił, że Kodeks cywilny więzi rodzinne stanowią dobro osobiste, którego naruszenie wymaga ochrony a Polskie prawo przewiduje pełną kompensatę szkód.
Powyższy wyrok z pewnością pomoże w uzyskaniu świadczeń dla osób pokrzywdzonych. Jeśli chciałbyś dowiedzieć się jak wygląda praktyka w sprawach o zadośćuczynienie przeczytaj artykuł Ile trwa sprawa o odszkodowanie w praktyce. Jeżeli potrzebujesz pomocy w uzyskaniu rekompensaty za doznaną krzywdę skontaktuj się ze mną, a ja udzielę darmowej konsultacji.